Başvuruda Sık Yapılan Hatalar

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) yapılan bireysel başvurularda en sık karşılaşılan hatalar, başvurunun şekil yönünden reddedilmesine veya esas incelemesine geçilmemesine yol açabilmektedir.
Aşağıda, başvurucuların dikkat etmesi gereken temel noktalar ve sık yapılan hatalar açıklanmaktadır.

Hata 1: Mahkemenin güncel başvuru formunun kullanılmaması

Başvurucular, Mahkeme’nin en güncel resmî başvuru formunu kullanmalıdır.
Form mutlaka AİHM’nin internet sitesinden indirilmelidir. Böylece başvurucu, şikâyetinin incelenmesi için Mahkeme’nin ihtiyaç duyduğu tüm bilgileri eksiksiz olarak sunmuş olur.

Güncel formun sonunda, başvurucunun bilgilerini doğrudan Mahkeme veri tabanına aktarmayı kolaylaştıran bir barkod yer alır.
Eski tarihli veya güncel olmayan formlar kabul edilmez. Bu nedenle daima son versiyon kullanılmalıdır.

Hata 2: Başvuru formunun eksik doldurulması

Mahkeme, olayların kısa ve öz anlatımını, ileri sürülen ihlalleri ve tüketilen iç hukuk yollarını doğrudan başvuru formu üzerinde görmek ister.

Formun şu bölümleri mutlaka doldurulmalıdır:

Bu bölümler boş bırakılıp “ekli belgelerde açıklanmıştır” denilmesi kabul edilmez.
İstenirse ek açıklama yapılabilir, ancak bu açıklama 20 sayfayı geçmemeli ve yeni şikâyetler içermemelidir.

Mahkeme, sadece formu okuyarak; olayları, ihlal edilen hakları ve tüketilen yolları anlayabilmelidir.

Hata 3: Temel kararların veya belgelerin eklenmemesi

Başvurucu, şikâyetini yazılı delillerle desteklemelidir.
Mahkeme, yalnızca başvurucunun anlatımlarına dayanarak değerlendirme yapmaz.

Örneğin, haksız tutuklama şikâyeti varsa, tutuklama kararının bir örneği eklenmelidir.
Tercümeler, orijinal belgenin yerini tutmaz.

Eğer bir belgeye erişilemiyorsa, bu durum formda açıklanmalı ve belgeyi almak için yapılan makul girişimler (örneğin dilekçeler, talepler) eklenmelidir.

Belge sunulmaz veya açıklama yapılmazsa, Mahkeme bu belgeyi mevcut değilmiş gibi kabul eder.

Hata 4: İç hukuk yollarına ilişkin belgelerin sunulmaması

Başvurucu, şikâyet ettiği konuyu ulusal mahkemeler önünde dile getirmeli ve mevcut tüm iç hukuk yollarını tüketmelidir.

Bu nedenle, yalnızca nihai karar değil, yargılamanın tüm aşamalarına ait mahkeme kararları (ilk derece, istinaf, temyiz vb.) ile bu aşamalarda sunulan dilekçeler de (örneğin istinaf ve temyiz dilekçeleri) eklenmelidir.

Eğer bir belgeye ulaşılamadıysa, bu durum formda belirtilmeli ve belgeyi edinme çabaları kanıtlanmalıdır.

Nihai kararın ardından dört ay içinde başvuru yapılmalıdır. Bu sürenin hesaplanabilmesi için kararın tarih içeren bir kopyası veya tebliğ kanıtı (tebliğ mazbatası) mutlaka sunulmalıdır.

Başvuru yolu yoksa, şikâyet edilen olay veya karar tarihinden itibaren dört ay içinde başvuru yapılmalı ve bu tarihlere dair yazılı kanıtlar eklenmelidir.

Hata 5: Orijinal imza içermeyen başvuru formu gönderilmesi

AİHM başvuru formu hukuki sonuç doğuran resmî bir belgedir.
Formda başvurucunun veya varsa avukatının ıslak imzası bulunmalıdır.

İmzanın fotokopisi veya taranmış hali kabul edilmez.
Faks veya e-posta yoluyla gönderilen başvuru formları geçersizdir.

Form, orijinal ıslak imzayla birlikte posta yoluyla gönderilmelidir.

Not:
Başvurucu cezaevinde bulunsa ve hakkında kısıtlılık kararı verilmiş olsa dahi, kendi adına AİHM başvurusu yapabilir. Ulusal hukukta getirilen sınırlamalar, AİHM’ye bireysel başvuru hakkını ortadan kaldırmaz; Mahkeme, başvurucunun şahsi imzasını geçerli kabul eder.

Hata 6: İhlallere ilişkin açıklama kısmının boş bırakılması

Başvurucu, ihlal edildiğini düşündüğü hakları açıkça yazmalıdır.
Mahkeme, belgelerden veya olaylardan bunu kendiliğinden tespit edemez.

Başvurucu, ihlal edildiğini düşündüğü Sözleşme maddesini ve bu maddenin hangi eylemle ihlal edildiğini birkaç kısa cümleyle ifade etmelidir.

Örnekler:

Madde 3: Isıtmasız hücrede kelepçeli tutuldum, üç gün yemek verilmedi.

Madde 5: Gerekçe olmadan, avukatıma veya aileme haber verilmeden üç gün alıkonuldum.

Madde 6: Dava 9 yıl 8 ay sürdü, tanığı sorgulama hakkım verilmedi.

Madde 8: Kızım, onayım alınmadan evlat edinildi; aile hayatı hakkım ihlal edildi.

Mahkeme, başvurucunun itiraz ettiği konuyu açıkça anlamalıdır; bunu tahmin etmekle yükümlü değildir.

Hata 7: İç hukuk yolları (kanun yolları) kısmının boş bırakılması

Formun G Bölümü, başvurucunun iç hukukta başvurduğu yolları göstermek için zorunludur.

Mahkemenin adı, karar tarihi ve kararın kısa özeti yazılmalıdır.

Örnek:

Madde 5: Yargıtay 05.12.2013’te itirazı reddetti,

Madde 6: İlk derece 03.04.2012’de reddetti; istinaf 04.12.2014’te onadı.

Eğer başvuru yolu mevcut değilse veya etkisizse, bu durum formda kısa bir gerekçeyle açıklanmalıdır.

Hata 8: Ülke kutusunun işaretlenmemesi

Başvurucu, ihlalin sorumlusu olan Taraf Devleti (örneğin Türkiye) formda açıkça belirtmelidir.
Mahkeme’nin yetkisi bu bilgiye bağlıdır.

Formda Taraf Devletlerden en az biri işaretlenmelidir.
Mahkeme, belgelerden başvurunun hangi devlete karşı yapıldığını tahmin etmek zorunda değildir.

Hata 9: Ek belgelerin listesinin forma eklenmemesi

Formun sonunda, başvuruya eklenen tüm belgeler liste halinde yazılmalıdır.

Bu liste; belgenin türünü, tarihini, sayfa numarasını ve kısa açıklamasını içermelidir.
Belgeler kronolojik sırayla listelenmelidir.

Liste eksikse, Mahkeme belgeleri bulamayabilir ve başvuru eksik dosya gerekçesiyle reddedilebilir.

Hata 10: Yetki belgesinin yanlış doldurulması

Başvurucu bir avukat veya temsilci tarafından temsil ediliyorsa, bu durum başvuru formunun yetki bölümünde belirtilmeli ve hem başvurucu hem de temsilci bu kısmı imzalamalıdır.

Ayrı bir yetki belgesi göndermek gerekmez; ilgili bölümün doğru doldurulması yeterlidir.
İmza eksikse, başvuru geçerli sayılmaz.

Hata 11: Formun dört aylık sürenin sonunda gönderilmesi

Formun eksik doldurulması veya belgelerin unutulması hâlinde başvuru reddedilebilir.
Form dört aylık sürenin sonuna bırakılırsa, eksikliklerin tamamlanması için ikinci bir form gönderme olanağı kalmayabilir.

Bu nedenle form, nihai kararın ardından mümkün olan en kısa sürede gönderilmelidir.
Erken gönderim, eksikliklerin giderilmesine olanak tanır ve reddedilme riskini azaltır.

Hata 12: Eksik formun yeniden gönderilmesi

İlk başvuru formu eksik olduğu gerekçesiyle reddedilmişse, Mahkeme bu formu ve eklerini saklamaz.

Bu durumda sadece eksik belgeleri göndermek yeterli değildir.
Başvurucu yeni bir başvuru yaparken:

Güncel formu yeniden indirmeli,
Formu eksiksiz doldurmalı,
Tüm belgelerin kopyalarını yeniden eklemelidir.

Eksik form veya tamamlayıcı yazılar tek başına yeni başvuru sayılmaz.

Sonuç ve Tavsiyeler

Güncel form + usul şartları: AİHM’nin en güncel (barkodlu) formunu kullanın, Taraf Devleti işaretleyin, varsa temsil yetkisini form üzerindeki bölümde hem başvurucu hem vekil ıslak imza ile tamamlayın; form yalnızca ıslak imzalı ve posta ile gönderilir (faks/e-posta kabul edilmez).

Formun özü eksiksiz: E (olay özeti), F (ihlaller), G (iç hukuk yolları) bölümlerini kısaca ve sınırlar içinde doldurun; ihlal edilen maddeyi ve hangi işlem/eylemle ihlal edildiğini açıkça yazın; “eklerde açıklanmıştır” demek yeterli değildir.

Delil ve ekler tam: Nihai karar dâhil tüm aşama kararları ve dilekçelerini ekleyin; tarih/tebliğ kanıtlarını koyun; erişilemeyen belgeler için yapılan makul girişimleri açıklayın; ekler listesini kronolojik ve sayfa numaralı hazırlayın.

Süre ve tekrar başvuru: 4 ay kuralına titizlikle uyun, mümkün olan en erken tarihte gönderin; eksik nedeniyle reddedilirse eski dosya saklanmaz yeni ve tam bir başvuruyu güncel form ve tüm eklerle yeniden yapın.