Malvarlığına El Koyma, Kayyım Atama ve Mülkiyet Hakkı İhlalleri

Bu sayfa, ceza yargılamasında el koyma ve kayyım tedbirleri ile müsadere arasındaki farkları açıklar.
Ayrıca AİHS Ek Protokol No. 1 madde 1 kapsamında mülkiyet hakkının korunmasına da değinilir.

1) Temel Kavramlar:

Koruma tedbirleri (geçici):
- El koyma (CMK 127): Delil/eşya veya malvarlığı değerlerinin geçici olarak devlete alınması. Gecikmede sakınca hâlinde savcı (ulaşılamazsa kolluk amiri) emriyle yapılabilir; 24 saat içinde hâkim onayına sunulur; hâkim 48 saat içinde karar verir; aksi hâlde kendiliğinden kalkar.
- Malvarlığına el koyma (CMK 128): Taşınmaz, hesap, hak/alacak, ortaklık payı vb. yalnız hâkim kararıyla ve çoğu durumda katalog suç şartıyla. Uygulama yöntemi tapu/banka/TSM şerhleri gibi kayıtlı şerhlerle yürür. Gerekirse idare için kayyım atanabilir (bkz. 128/10, 133).
- Şirket yönetimi için kayyım (CMK 133): Suçun şirket faaliyeti çerçevesinde işlendiğine dair kuvvetli şüphe varsa ve zorunlu ise, hâkim/mahkeme şirket işlerinin yürütülmesi için kayyım atayabilir. Katalog suç şartı vardır; karar ticaret sicilinde ilan edilir. Kayyım işlemlerinden doğan tazminat Devlet aleyhine açılır (rücu saklı).
Müsadere (nihai güvenlik tedbiri – TCK 54–55):
Hükümle birlikte eşya veya kazancın devlete geçirilmesi. Geçici değil; mahkûmiyetle (veya koşulları varsa bağımsız) hükmedilir; iyi niyetli üçüncü kişi korunur.

Mülkiyet hakkı standardı (AİHS EP1–1 & Anayasa m.35): Müdahale kanuni olmalı, meşru kamu yararı gütmeli ve orantılı (adil denge) olmalıdır. Uzun süren/ölçüsüz tedbirler ihlal riski taşır.

2) Karşılaştırma Tablosu

Tedbir	Dayanak	Karar mercii	Katalog suç	Kritik süre/işlem
Genel el koyma (eşya/delil)	CMK 127	Hâkim; gecikmede savcı/kolluk emri → 24 saatte hâkim onayı/48 saatte karar	Yok	24 saat onaya sunum, 48 saat karar; aksi hâlde kalkar.
Malvarlığına el koyma (taşınmaz, hesap, hak/alacak, pay vb.)	CMK 128	Yalnız hâkim	Evet (128/2 listesi)	Tapu/banka/TSM şerhleri; gerekirse idare için kayyım (128/10).
Şirkete kayyım (yönetim için)	CMK 133	Hâkim/mahkeme	Evet (133/4 listesi)	Karar ticaret sicilinde ilan; ücret/zarar rejimi; TMK/TTK yolları saklı.
Müsadere (nihai)	TCK 54–55	Mahkeme hükmü	—	Nihai güvenlik tedbiri; iyi niyetli üçüncü kişi korunur.

3) Malvarlığına El Koyma (CMK 128)

Kuvvetli şüphe & somut delil: Suçun işlendiği ve elde edilen değerin suçtan kaynaklandığına dair somut deliller.
Yetki & kapsam: Taşınmaz, araçlar, banka hesapları, hak ve alacaklar, kıymetli evrak, şirket ortaklık payı, kiralık kasa, diğer değerler. Uygulama yalnız hâkim kararıyla. Banka/BDDK, SPK, MASAK vb. rapor zorunluluğu (3 ay + 2 ay uzatma).
Katalog suçlar: Uyuşturucu (TCK 188), dolandırıcılık (157–158), tefecilik (241), zimmet/rüşvet (247/252), anayasal düzene karşı suçlar (309 vd.), casusluk (328–337) dâhil geniş liste.
Uygulama: Tapu/taşıt/banka/TSM şerhi; kararı etkisizleştirmeye yönelik işlemler geçersiz.
İdare için kayyım: Malvarlığı yönetimi gerekiyorsa kayyım atanabilir (CMK 128/10, 133 kıyasen).

Not (Güncel): 4 Şubat 2025’te yayımlanan 7539 sayılı Kanun sonrasında,

TMSF’nin yetkileri: TMSF, 5411 s. Bankacılık Kanunu’ndaki yetkiler kıyasen uygulanarak şirketi/varlığı yönetir. Genel kurul yetkilerini TTK’ya tabi olmaksızın TMSF kullanır; TMSF’nin atadığı yöneticiler, malvarlığını basiretli tacir gibi işletir.
Satış/tasfiye kararları: Şirketin veya malvarlığının kısmen/tamamen satışı, fesih ve tasfiyesi TMSF tarafından kararlaştırılabilir; işlemleri yönetim/müdürler kurulu, kayyım temsilcileri veya TMSF yürütür. Azınlık pay sahiplerinin rızası aranmaz.
Tedbirlerin akıbeti: TMSF kayyım atanınca, bu şirket/taşınmaz/hak/varlık/alacaklar üzerindeki CMK 128 tedbirleri (el koyma vb.) TMSF’ye devirle birlikte kendiliğinden kalkar.
Dava ve muafiyetler: TMSF’nin görevlendirdiği tasfiye komisyonu adlî işlemler/davalar bakımından taraf ehliyetine sahiptir. TMSF’nin kayyım olduğu şirketlerin açtığı davalar harçtan muaftır. TMSF adına hareket edenler ve işlemler hakkında 5411 md.127 uygulanır.
Müsadere hâli: Müsadere kararı verilirse, yerine getirme satış/tasfiye yoluyla olur; bu işlemler 5411 kapsamındaki TMSF yetkileriyle yapılır. Tasfiyede bakiye kalırsa Hazineye irat kaydedilir.
Yargı yolu: TMSF’nin kayyımlık kapsamında aldığı karar ve işlemlere karşı açılacak davalar, TMSF merkezinin bulunduğu yer idare mahkemelerinde görülür.

4) Şirket Yönetimi İçin Kayyım (CMK 133)

Eşik:
Suçun şirket faaliyeti çerçevesinde işlendiğine dair kuvvetli şüphe ve maddi gerçeğin ortaya çıkarılabilmesi için zorunluluk.
Katalog suç şartı:
Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama (TCK 282), silahlı örgüt (314), uyuşturucu (188), casusluk (328–337) vb. sınırlı sayım.
Karar kapsamı:
Yönetim organının yetkilerinin tümüyle kayyıma verilmesi veya işlemlerin kayyım onayına bağlanması; karar ticaret sicilinde ilan edilir.
Tazminat rejimi:
Kayyım işlemlerinden doğan tazminat Devlet aleyhine; Devlet kusurlu kayyıma rücu eder.
AYM yaklaşımı:
14.09.2023 tarihli B.No: 2018/27526 kararında AYM, somut olayda el koyma ve kayyımın kanunilik/amaç/ölçülülük ölçütlerine uygun olduğuna ve ihlal olmadığına hükmetti.

5) Mülkiyet Hakkı (AİHS Ek Protokol 1–1) — Orantılılık kontrolü

6) Süreler, Başvuru Yolu

El koyma (CMK 127):
-Savcı/kolluk emri varsa 24 saat içinde hâkim onayı; hâkim 48 saat içinde karar (aksi hâlde kalkar).
-Elkonulan eşyanın iadesi her zaman istenilebilir; iade (CMK 131) ve elden çıkarma (132)
Malvarlığına el koyma (CMK 128) & Kayyım (CMK 133):
İtiraz: Kural olarak 2 hafta. Başvuru kararı veren mercie yapılır; yerinde görülmezse 3 gün içinde merciine gönderilir (CMK 268).
Tazminat (koruma tedbirleri nedeniyle):
Haksız/ölçüsüz tedbirlerden CMK 141–144 uyarınca Devlet aleyhine tazminat talep edilebilir (özellikle kayyım işlemleri için CMK 133/5 göndermesi).

7) Savunma Stratejisi — “Ne, ne zaman, nasıl?”

Hangi malvarlığı kalemlerine ve hangi kayıt sistemlerine (tapu, TSM, banka) şerh düşülmüş? Kararın katalog suç referansı ve somut delil gösterimi var mı? BDDK/SPK/MASAK raporu alınmış mı (128/1 son cümle)?
Daha dar kapsamlı önlemlerle amaç sağlanabilir miydi? Şirket kayyımında işin yürütülmesi ölçülü mü? (Örn. yalnız onaya bağlılık yerine tüm yetkilerin devri gerekli miydi?)
Tedbirin uzaması ekonomik faaliyetleri felç ediyor mu? Kaldırma/daraltma istemlerini periyodik yapın; iade (131) ve elden çıkarma (132) opsiyonlarını hatırlatın.
Olağan kanun yolları tüketildikçe AYM bireysel başvuru (mülkiyet hakkı/ölçülülük) gündeme alın; tedbirin süresi ve ekonomik etkisini belgeleyin.

8) Sık Yapılan Hatalar

“CMK 128 her suça uygulanır” sanmak → Katalog suç koşulunu atlamak.
“Savcı emriyle malvarlığına el koyma olur” demek → 128’de yalnız hâkim kararı.
Kayyımı mutlak ve süresiz görmek → Zorunluluk/ölçülülük dinamik; daraltma/kaldırma talep edilebilir.
İtirazı 7 gün sanmak → 01.06.2024’ten sonra yaygın olarak 2 hafta/tebliğ rejimi.

Kısa Dilekçe Şablonları

(a) CMK 128 El Koymanın Kaldırılması/Daraltılması Talebi — Özet Şablon

Konu: CMK 128 kapsamında verilen el koyma tedbirinin kaldırılması/daraltılması talebi
Açıklamalar:

Tedbirin dayandığı katalog suç ve somut deliller yetersiz/soyut (…).
BDDK/SPK/MASAK raporu alınmamış / süresinde tamamlanmamış / sonuçları tedbiri desteklemiyor (…).
Orantılılık: Daha dar önlemlerle amaç sağlanabilir (belirli hesap/kalemlerle sınırlama, işlem izni vb.).
Hukuki Dayanak: CMK 128, 131–132, 268; AİHS EP1–1, Anayasa m.35.
Sonuç: Tedbirin kaldırılmasına; olmazsa belirli kalemlerle daraltılmasına, işletme faaliyeti için işlem/ödemelere sınırlı izin verilmesine karar verilmesini arz ederim.

(b) CMK 133 Kayyım Yetkilerinin Daraltılması/Kaldırılması Talebi — Özet Şablon

Konu: CMK 133 uyarınca atanan kayyımın yetkilerinin daraltılması/kaldırılması talebi
Açıklamalar:

Kuvvetli şüphe ve zorunluluk koşulları somut olayda artık yok / zayıflamıştır.
Ölçülülük gereği “onaya bağlılık” yeterliyken tam yetki devri şirketi felce uğratmaktadır (belgeler ektedir).
Hukuki Dayanak: CMK 133/1–4, 133/5; CMK 268; AİHS EP1–1.
Sonuç: Kayyım tedbirinin kaldırılmasına; en azından onaya bağlılık seviyesine indirilmesine, ticari işleyiş için asgari işlem serbestisi tanınmasına karar verilmesini talep ederim.

(c) Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat (CMK 141–144) – Kısa Başvuru

Konu: CMK 141 uyarınca tazminat talebi
Açıklamalar:

Haksız/ölçüsüz koruma tedbirleri sebebiyle uğranılan maddi–manevi zarar (kalem kalem).
İhlal ve illiyet: Tedbir → faaliyet durması/itibar kaybı vb. somut veriler.
Hukuki Dayanak: CMK 141–144, CMK 133/5.
Sonuç: Zararların faiziyle tazmini talebidir.