Başvurunun Hükümete Bildirilmesi Sonrası Usul

Çekişmeli Yargılama Aşaması

1. Tarafların Görüşlerinin Sunulması ve Tazminat Talepleri

Başvuru Hükümete bildirildikten sonra:

Hükümet’ten, genellikle 12 hafta içinde yazılı görüşlerini Mahkeme’ye sunması istenir.

Bu görüşlerin bir kopyası başvurucuya gönderilir.

Başvurucu, bu bildirimi aldıktan sonra:

6 hafta içinde Hükümet’in görüşlerine cevap vermesi gerekmektedir,

Aynı süre içinde Sözleşme’nin 41. maddesi uyarınca tüm tazminat taleplerini sunmalıdır.

Taraflara tanınan süreler istisnai hâller dışında uzatılmaz. Verilen süre içerisinde hükümet görüşlerine karşı cevap hazırlanamayacaksa verilen süre dolmadan sürenin uzatılması talebinde bulunulmalı.

Görüş veya Tazminat Talebi Sunmama Durumu

Başvurucu, Hükümet’in görüşlerine cevap vermek veya tazminat talebinde bulunmak istemiyorsa, bu durumu Mahkeme’ye süre dolmadan yazılı olarak bildirmelidir.
Aksi hâlde Mahkeme, başvurucunun davayı takip etme niyetinden vazgeçtiği kanaatine vararak başvuruyu kayıttan düşürebilir (Sözleşme m.37/1-a).

Tazminat Talepleri

Adil tazmin kararı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (“Mahkeme”), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (“Sözleşme”) veya ek Protokollerle güvence altına alınmış bir hakkın ihlal edildiğine karar vermesi halinde otomatik olarak verilmez.

Sözleşme’nin 41. maddesi, Mahkeme’nin yalnızca “iç hukukun ihlalin sonuçlarını tamamen ortadan kaldıramadığı” durumlarda ve ancak “gerektiğinde” (Fransızca s’il y a lieu, İngilizce if necessary) adil tazmine hükmedebileceğini açıkça belirtir.

Mahkeme bazı durumlarda:

- İhlalin tespit edilmesinin tek başına yeterli adil tazmin oluşturduğuna,
- Ek bir nakdî tazminata gerek bulunmadığına karar verebilir.

Adil Tazmin Taleplerinin Sunulması – Şekli Şartlar

Adil tazmin taleplerine ilişkin süre ve şekil şartları, Mahkeme İçtüzüğü’nün 60. maddesinde düzenlenmiştir.
İlgili hüküm şöyledir:

“Madde 60 – Adil Tazmin Talepleri

Mahkeme, başvurucunun Sözleşme ile güvence altına alınmış haklarının ihlal edildiğine karar verirse, başvurucu bu kapsamda adil tazmin talebinde bulunmak istiyorsa, bu yönde açık bir talepte bulunmalıdır.
Başvurucu, Daire Başkanı tarafından aksi yönde talimat verilmedikçe, bütün taleplerini – destekleyici belgelerle birlikte – davanın esasına ilişkin görüşlerini sunması için belirlenen süre içinde ayrıntılı bir döküm halinde sunmalıdır.
Mahkeme, bu gerekliliklere uyulmaması halinde, başvurucunun taleplerini tamamen veya kısmen reddedebilir.”

Bu hüküm uyarınca:

Mahkeme, adil tazmin taleplerinin belirli, gerekçeli ve belgelerle desteklenmiş olmasını zorunlu kılar.

Aksi takdirde, Mahkeme hiçbir tazminata hükmetmeyebilir.

Başvuru formunda yer almış olsa bile, tazminat talebi yargılamanın uygun aşamasında tekrar sunulmamışsa veya belirlenen süreden sonra gönderilmişse, Mahkeme tarafından reddedilir.

Adil Tazmin Taleplerinin Sunulması – Esasa İlişkin Şartlar

Sözleşme’nin 41. maddesi uyarınca Mahkeme, aşağıdaki kalemler bakımından adil tazmine hükmedebilir:

a) Maddi zarar,
b) Manevi zarar,
c) Masraf ve giderler.

Genel Olarak Zarar

Tazminat talebinde bulunulabilmesi için, talep edilen zarar ile iddia edilen ihlal arasında açık ve doğrudan bir illiyet bağı bulunmalıdır.
Mahkeme, yalnızca spekülatif, zayıf veya dolaylı bir bağlantıya dayanarak tazminata hükmetmez.
Tazminata yalnızca tespit edilen ihlal nedeniyle oluşan zarar için hükmedilebilir.
İhlal oluşturmadığı belirlenen olaylar veya daha önce kabul edilemez bulunan şikâyetler için tazminat verilmez.
Mahkeme’nin amacı, başvurucunun gerçekten uğradığı zararı telafi etmektir; Taraf Devlet’i cezalandırmak değildir.

Bu nedenle Mahkeme, “cezalandırıcı”, “ağırlaştırılmış” veya “örnek” nitelikteki tazminat taleplerini reddeder.

Maddi Zarar

Maddi tazminatın amacı, başvurucunun ihlal gerçekleşmemiş olsaydı bulunacağı duruma mümkün olduğunca geri döndürülmesidir.
Maddi zarar, iki unsuru kapsar:

- Gerçek zarar: Fiilen uğranılan kayıplar.
- Yoksun kalınan kazanç: Gelecekteki kazanç kaybı veya gelirden mahrum kalma.

Başvurucu, talep ettiği maddi zararın ihlalin doğrudan sonucu olduğunu kanıtlamakla yükümlüdür.
Bu kapsamda:

Zararın varlığını,
Zararın miktarını,
Dayanak belgeleri (örneğin faturalar, raporlar, sözleşmeler) sunmalıdır.

Mahkeme, hesaplanabilir bir zarar varsa genellikle tamamını tazmin eder. Ancak zararın kesin olarak hesaplanamadığı durumlarda, Mahkeme elindeki verilere dayanarak hakkaniyete uygun bir miktar belirler. Zararın belirli ölçüde başvurucunun davranışından kaynaklanması hâlinde, Mahkeme daha düşük bir miktara hükmedebilir.

Manevi Zarar

Manevi zarar, maddi olmayan zararlara ilişkindir.

Örneğin:

Zihinsel veya fiziksel ıstırap,
Huzursuzluk, üzüntü, korku veya stres gibi durumlar.
Manevi zararın miktarı, doğası gereği tam olarak hesaplanamaz.Mahkeme, zararın varlığına kanaat getirirse ve nakdi tazminatın uygun olduğuna karar verirse, içtihadında yer alan ölçütleri dikkate alarak adil bir miktar belirler.

Manevi tazmin talebinde bulunan başvurucular, talep ettikleri miktarı açıkça belirtmelidir.

Birden fazla ihlal söz konusuysa:

Tek bir toplam miktar talep edilebileceği gibi,
Her ihlal için ayrı ayrı miktar belirtilmesi de mümkündür.

Masraf ve Giderler

Mahkeme, ihlalin önlenmesi veya sonuçlarının giderilmesi amacıyla yapılan yargılama masraf ve giderlerinin ödenmesine karar verebilir.

Bu kalemler genellikle:

Avukatlık ücretleri,
Mahkeme harçları,
Dosya hazırlama, belge çevirisi,
Duruşmaya katılım için yapılan seyahat ve konaklama giderlerini kapsar.

Ancak Mahkeme, masraf ve giderleri yalnızca ihlalle bağlantılı olması hâlinde kabul eder.
Kabul edilemez bulunan veya ihlal tespiti yapılmayan şikâyetlerle ilgili masraflar reddedilir.
Bu nedenle, masraflar her bir şikâyetle ilişkilendirilmiş biçimde ayrı kalemler halinde sunulmalıdır.

Masraf ve giderlerin gerçekten yapılmış olması gerekir. Başvurucunun bu harcamaları fiilen ödemiş veya yasal yükümlülük gereği ödemek zorunda olması şarttır. Ulusal makamlar veya Avrupa Konseyi tarafından adli yardım kapsamında karşılanan tutarlar mahsup edilir.

Masraf ve giderler gerekli ve makul olmalıdır. Yani ihlalin önlenmesi veya telafisi için kaçınılmaz nitelikte olmalıdır.

Masraflar aşırı ise, Mahkeme kendi değerlendirmesine göre makul bir miktar belirler.

Mahkeme, masraf ve gider taleplerinin ayrıntılı belge ve faturalarla desteklenmesini zorunlu kılar. Belgeler, her gider kalemini açıkça gösterecek şekilde düzenlenmelidir.

Belge Düzeni

Tarafların sunduğu belgeler A4 formatında, sayfa numaralı olmalıdır.
Belgelerin asılları Mahkeme’ye gönderilmemelidir; sadece okunaklı kopyalar sunulmalıdır.

2. Geç Gönderilen veya İstenmeden Gönderilen Görüşler

Mahkeme tarafından belirlenen süre dolmadan uzatma talebinde bulunulmamışsa, süresi geçtikten sonra gönderilen belgeler dosyaya alınmaz (İçtüzük m.38/1).

Ancak bu durum, davayla ilgili önemli yeni gelişmelerin Mahkeme’ye bildirilmesini engellemez.
Ulusal mahkemelerde verilen yeni kararlar veya önemli olaylar her zaman Mahkeme’ye iletilebilir.

3. Dil Kullanımı

Mahkeme önündeki bu aşamada, İçtüzüğün 34. maddesinin 3. paragrafı uyarınca tarafların bütün yazışmaları normalde Mahkeme’nin resmî dillerinden biri olan İngilizce veya Fransızca yapılmalıdır.

Mahkeme, genellikle Türkçe ile yazışmaya devam edilmesine izin vermektedir; son uygulamalarda bu yönde kararlar verilmiştir.

4) E-Comms Hesabına Kayıt

Mahkeme, avukatla temsil edilen ve Hükümete bildirilmiş dosyalarda yazışmaların eComms üzerinden yürütülmesini beklemektedir; bu nedenle eComms hesabı açılması uygulamada usul ve süre güvenliği bakımından fiilen zorunluluğa yakın bir önem taşımaktadır.

Mahkeme, Hükümet’e görüşlerini sunması için yazı gönderirken eş zamanlı olarak başvurucu tarafa da eComms sistemine kaydolması için bir davet mektubu gönderir. Bu mektupta:

Bu kod kullanılmadan eComms hesabı açılamaz.

EComms hesabı aktive edilmezse Mahkeme, yazışmaları sağlıklı biçimde yürütülememe riski barındırmaktadır. Bu nedenle, bildirimin alınmasından hemen sonra hesabın açılması kuvvetle tavsiye edilir.

E-Comms Hesabı Nasıl Açılır?

Mahkeme’nin gönderdiği davet mektubundaki linke tıklayın.
Bu bağlantı doğrudan eComms aktivasyon ekranına yönlendirir.
Tek kullanımlık aktivasyon kodunu girin.
Kod yalnızca belirli süre için geçerlidir; gecikme halinde yeni kod talep edilmesi gerekir.
Kişisel bilgilerinizi ve temsilci bilgilerini doğrulayın.
İsim, adres, e-posta ve telefon numarasının doğru girilmesi zorunludur.
Güçlü bir kullanıcı şifresi oluşturun.
Hesabı doğrulamak için e-posta adresinize gelen onay bağlantısına tıklayın.
Aktivasyon tamamlandığında, ilgili başvuru dosyası eComms hesabınıza otomatik olarak tanımlanır ve Mahkeme ile tüm yazışmalar (görüşler, belgeler, tazminat talepleri, cevaplar) bu sistem üzerinden yapılır.

E-Comms Kullanımına İlişkin Önemli Notlar

EComms üzerinden gönderilen tüm belgeler, gönderim anında zaman damgası ile kaydedildiği için sürelerin takibi açısından en güvenilir yöntemdir.
Belgeler yalnızca PDF formatında yüklenebilir.
Gönderilen her belgede dosya numarası, başvurucunun adı ve açıklayıcı bir başlık bulunmalıdır.
EComms hesabı açılmadan yapılmaya çalışılan yazışmalar Mahkeme kayıt birimi tarafından dikkate alınmayabilir.