Anayasa Mahkemesi (AYM) Bireysel Başvuru Süreci
Ceza veya hukuk fark etmeksizin; kamu gücü işlemi yüzünden Anayasa ve AİHS kapsamındaki temel haklarınızın ihlal edildiğini düşünüyorsanız, bireysel başvuru AYM önünde başvurabileceğiniz anayasal bir yoldur.
1) AYM’nin rolü ve ne zaman başvurulur?
İkincillik ilkesi:
- AYM, olağan kanun yolları tükendikten sonra devreye girer. Karar henüz kesinleşmemişken (kural olarak) bireysel başvuru yapılamaz.
Süre (hak düşürücü)
- İç hukuk yollarının tükendiğini öğrendiğiniz (çoğu dosyada “tebliğ” veya UYAP/e-Devlet üzerinden “öğrenme”) tarihten itibaren 30 GÜN içinde başvurmalısınız. AYM, UYAP sisteminde bakılarak kararın öğrenilmesini sürenin başlangıcı kabul ediyor. Bu konuya dikkat etmek gerekir.
- İç hukuk kapsamında bir başvuru yolu öngörülmemişse ihlali öğrendiğiniz tarihten itibaren 30 gün işler.
- “30 gün” = 30 takvim günüdür; “1 ay”a eşit değildir. Örnek: Tebliğ/öğrenme 10 Ocak ise süre 11 Ocak’ta başlar ve 30. gün olan 9 Şubat mesai bitiminde biter (Şubat’ın 28/29 çekmesi sonucu değiştirmez). Son gün hafta sonu ya da resmî tatile denk gelirse, süre izleyen ilk iş günü mesai bitiminde sona erer.
Mazeret olursa:
- Haklı mazeret, süresinde başvuru yapılmasına engel olmuşsa; mazeretin ortadan kalktığı tarihten itibaren 15 gün içinde, mazeret belgelendirilerek başvuru yapılabilir.
2) Süreler, başvuru yeri/biçimi ve harç
| Aşama | Ne yaparım? | Dayanak/Not |
| Süre | 30 gün içinde başvur. Süre, tebliğ/öğrenme günü dahil edilmeden ertesi gün başlar. | 6216 s. Kanun md. 47/5; AYM içtihadı (süre-aşımı emsalleri). |
| Nereden? | AYM’ye doğrudan; mahkemeler, ceza infaz kurumları veya yurt dışı temsilcilikler aracılığıyla. Avukatlar için UYAP Avukat Portalı üzerinden elektronik başvuru da 1 Ekim 2025’ten itibaren mümkün. | Kanun md. 47/1; UYAP Avukat Portal duyurusu (01.10.2025). |
| Form | AYM’nin bireysel başvuru formunu eksiksiz doldur; olaylar kronolojisi, ihlal edildiğini düşündüğün haklar, tüketilen yollar, deliller, harç dekontu, varsa vekâletname. | İçtüzük (form gerekleri) ve AYM’nin elektronik form sayfası. |
| Harç | 2025 yılı AYM bireysel başvuru harcı: 5.064,40 TL. (Adli yardım kabul edilirse muaf/ertelenebilir.) | Adalet Bakanlığı 2025 Harç tablosu; İçtüzük md. 62 (adli yardım). |
| Takip | Başvurunun safahatını e-Devlet’te “Bireysel Başvuru Sorgulama” hizmetinden izleyebilirsin. | e-Devlet sayfası. |
3) AYM’de inceleme nasıl yürür?
a) Ön inceleme/kabul edilebilirlik
- AYM, önce kabul edilebilirlik şartlarına bakar: 30 gün içinde olma, olağan yolların tüketilmesi, başvurucunun mağdur olması, konu bakımından yetki, “açıkça dayanaktan yoksun” olmama ve “önemli zarar” ölçütü vb.
b) Esas inceleme
- Kabul edilebilir bulunan başvurularda, AYM Bölümleri dosya üzerinden esas inceleme yapar; gerekirse duruşma da yapılabilir. Adalet Bakanlığı’ndan görüş de istenebilir.
c) Geçici tedbir (hayati risk vb.)
- Yaşama ya da fiziksel bütünlüğe yönelik ciddi tehlike varsa AYM tedbir kararı verebilir (ör. sınır dışı edilme eşiği, ağır sağlık riski). Tedbir verilirse, AYM esas hakkında 6 ay içinde karar verir; aksi halde tedbir kendiliğinden kalkar.
4) AYM kararından sonra ne olur?
- İhlal yok / kabul edilemezlik:
- Başvuru reddedilir.
- İhlal var / kabul edilebilirlik:
- İhlal ve sonuçlarının giderilmesi için yapılacaklar hüküm altına alınır. İhlal mahkeme kararından kaynaklanmışsa dosya yeniden yargılama için ilgili mahkemeye gönderilir; yeniden yargılama gerekmezse tazminat verilebilir veya genel mahkemelerde dava yolu gösterilir. Kararlar ilgililere tebliğ edilir ve AYM sitesinde yayımlanır.
5) Kimler başvurabilir?
- Herkes (gerçek kişiler) ve özel hukuk tüzel kişileri (yalnız tüzel kişiliğe ait hakları için). Yalnız Türk vatandaşlarına tanınmış haklar bakımından yabancılar başvuramaz. Başvurucu, güncel ve kişisel bir hakkının doğrudan etkilendiğini göstermelidir.
6) Pratik Yol Haritası
- Tarihi not et: Nihai karar tebliğ/öğrenme tarihini hemen yaz. 30 gün içinde AYM’ye gitmen gerekiyor. UYAP/e-Devlet’ten dosyayı öğrenmişsen süre, o tarihten başlar.
- Formu doldur: Olaylar kronolojik, hangi haklar ve neden ihlal edildi, tükettiğin yollar, deliller, karar örnekleri. Eksik bırakma.
- Harç/Adli yardım: Harcı yatır; ödeme gücün yoksa adli yardım talebini formda açıkça iste.
- Nereden başvurulur? AYM’ye, mahkeme/cezaevi/yurtdışı temsilcilik üzerinden veya (avukatsan) UYAP Avukat Portalı ile elektronik başvuru.
- Acil risk varsa tedbir iste: Sınır dışı, ciddi sağlık riski gibi durumları belgeleriyle anlat ve tedbir talep et.
7) Sıkça Sorulan Sorular
S1: Başvuru, infazı/yürütmeyi otomatik durdurur mu?
Hayır. Bireysel başvuru kural olarak icrayı/infazı durdurmaz. Ancak yaşam veya fiziksel bütünlüğe ciddi tehlike varsa AYM tedbir verebilir.
S2: 30 günlük süreyi kaçırdım, ne yapabilirim?
Haklı mazeret (ör. ağır hastalık, mücbir sebep) varsa mazeret kalkınca 15 gün içinde belgeleyerek başvurabilirsin. Mazeretin kabulü AYM’nin takdirindedir.
S3: Başvuruyu nasıl takip ederim?
e-Devlet “Bireysel Başvuru Sorgulama” üzerinden dosyanın aşamalarını görebilirsin.
S4: Avukat şart mı?
Zorunlu değil; ama başvurular usul ve gerekçe bakımından titizlik ister. Avukatla başvurularda artık UYAP Avukat Portalı üzerinden e-başvuru yapılabiliyor.
S5: Başvuru formunda en sık hata nedir?
Süreyi kaçırma, olağan yolları tüketmemiş olmak, ihlal iddiasını belgesiz bırakmak ve “hangi hak, hangi nedenle” sorusuna somut yanıt vermemek.
İlgili Linkler
Güncel Gelişmeler
