Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Mekanizmaları
BM İnsan Hakları Mekanizmaları, Türkiye’de iç hukuk yollarının etkisiz kaldığı durumlarda bireylerin uluslararası düzeyde adalet arayabildiği en önemli başvuru kanallarından biridir. Sözleşme temelli komitelerden çalışma gruplarına kadar uzanan bu yapı, devletlerden bilgi talep eder, ihlal iddialarını inceler ve bağlayıcı olmasa da güçlü hukuki ve siyasi etkileri olan görüşler yayınlar. Bu sayfada, hangi BM mekanizmalarına başvurulabileceğini, süreçlerin nasıl işlediğini ve Türkiye’ye ilişkin örnek kararlar ışığında etkili başvuru stratejilerini özet bir çerçevede sunuyoruz.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Mekanizmaları, devletlerin insan haklarına ilişkin yükümlülüklerini izleyen, ihlalleri değerlendiren ve bireylerin başvurularını inceleyen uluslararası denetim organlarıdır.
Türkiye, taraf olduğu birçok temel BM sözleşmesiyle — başta Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi (MSHS, International Covenant on Civil and Political Rights – ICCPR), İşkenceye Karşı Sözleşme (İKS, Convention Against Torture – CAT) ve Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (KKHTAÖ-Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women – CEDAW) olmak üzere — bu mekanizmaların denetim yetkisini tanımıştır.
Bu mekanizmalar, Türkiye’de iç hukuk yollarının etkisiz hale geldiği veya başvuru imkânlarının ortadan kalktığı durumlarda, bireylere uluslararası düzeyde adalet arama olanağı sağlar.
Birçok kişi için BM organları, AİHM sürecine ulaşmadan önce ya da AİHM başvurusunu tamamlama ya da başvuru yapılamaması nedeniyle tamamlayıcı bir hukuk yolu işlevi görmektedir.
BM bünyesindeki organlar yalnızca başvuruları incelemekle kalmaz; aynı zamanda hükümetlerden açıklama talep eder, görüş yayınlar ve ihlallerin giderilmesi için tavsiyelerde bulunur.
Keyfî Tutuklamalar Çalışma Grubu (The Working Group on Arbitrary Detention – WGAD),Zorla ya da İrade Dışı Kaybetmeler Hakkında Çalışma Grubu (The Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances – WGEID) ve BM Özel Raportörleri (UN Special Rapporteurs), Türkiye’deki çok sayıda bireysel vakayı ele almış ve ihlal tespitleriyle uluslararası kamuoyunda görünürlük sağlamıştır.
Türkiye, BM sistemine taraf bir devlet olarak bu karar ve görüşleri dikkate almak ve tavsiyelere uygun hareket etmekle yükümlüdür.
Ancak bu süreçlerin etkin şekilde işletilmesi, mağdurların doğru bilgiye ulaşması, belgelerini usulüne uygun hazırlaması ve başvurularını zamanında yapması ile mümkündür.
Bu sayfada,
- Hangi BM mekanizmalarına başvurulabileceğini,
- Başvuru yolları, süreleri ve belgelerini,
Türkiye’ye ilişkin örnek kararları ve başvuruların etkili hale gelmesi için izlenmesi gereken stratejileri bulabilirsiniz.
Amaç, Türkiye’de hak ihlallerine maruz kalan bireylerin, uluslararası hukuk önünde seslerini duyurabilmelerini sağlamak ve bu süreçte bilgi, dayanışma ve hukuki destek sunmaktır.
Bir hak ihlaline karşı ulusal sınırlar içinde sessiz kalınması, onun uluslararası alanda duyulmasını/duyurulmasını engellemez.
BM mekanizmaları, sessizliği kırmanın en etkili yollarından biridir.
İlgili Linkler
BM’DEN TÜRKİYE’YE “KEYFİ TUTUKLULUK” UYARISI
